III Powstanie Śląskie (2/3 maja  1921- 5 lipca 1921 roku)

• Przyczyny wybuchu powstania.

Na mocy postanowień traktatu wersalskiego (28 czerwca 1919 roku) na Górnym Śląsku, znajdującym się wtedy w granicach Niemiec miał odbyć się plebiscyt, w którym jego mieszkańcy mieli zdecydować czy chcą  żeby ich region nadal miał należeć do państwa niemieckiego, czy też miał zostać przyłączony do odrodzonego  państwa polskiego.

Polacy, zamieszkujący obszar  Górnego Śląska byli w ogromnej większości  robotnikami i chłopami, a  także wyznawali katolicyzm. Ich  świadomość narodowa była  dosyć wysoka, gdyż była od lat budzona  przez polską prasę i działalność licznych polskich organizacji społecznych, kulturalnych oraz religijnych.

Napięcie w stosunkach polsko-niemieckich zaczęło stopniowo coraz bardziej narastać  od  końca  1918  roku.  W dniu  13 stycznia 1919  roku Niemcy wprowadzili   stan oblężenia  na  Górnym Śląsku  w wyniku czego zniesiono nietykalność osobistą, a wojsko uzyskało prawo dokonywania rewizji i aresztowań polskich działaczy. Zabroniono zwoływania polskich wieców i wprowadzono godzinę policyjną. Coraz większy terror niemiecki  wobec  polskiej ludności osiągnął apogeum w dniu 15 sierpnia 1919 roku, kiedy to żołnierze niemieccy ostrzelali tłum  robotników i ich  rodzin na terenie  kopalni w Mysłowicach, co  doprowadziło   do  śmierci 10 osób. Stało się to przyczyną wybuchu I powstania  śląskiego (16/17- 24 sierpnia 1919  roku), które zakończyło się klęską  Polaków i wycofaniem oddziałów  powstańczych na terytorium państwa polskiego. Zryw powstańczy  przyśpieszył jednak  decyzję państw  zachodnich o wycofaniu z terenu Górnego Śląska wojsk niemieckich i zastąpieniu ich przez wojska francuskie i włoskie.

W lutym 1920 roku władzę  na Górnym Śląsku przejęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa z siedzibą w Opolu. Ponieważ jednak  policja w całym regionie była nadal niemiecka i sprzyjała działalności strony niemieckiej doprowadziło to do wybuchu kolejnego powstania śląskiego, które trwało w dniach 19-25 sierpnia 1920 roku. Miało ono większy zasięg niż pierwsze i doprowadziło do wydania decyzji przez Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą o usunięciu ze Śląska policji niemieckiej i zastąpieniu jej polsko-niemiecką Policją Plebiscytową.

Plebiscyt odbył  się w końcu  w dniu 20 marca 1921 roku. Po opublikowaniu wyników okazało się, że za przyłączeniem do Polski opowiedziało się 40% głosujących, a 60% opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec. Jedną z głównych przyczyn porażki było dopuszczenie do głosowania osób, które co prawda urodziły się na Śląsku, ale mieszkały gdzie indziej. W tej sytuacji mocarstwa zachodnie postanowiły dokonać podziału spornego terytorium. Sprzyjający Niemcom Brytyjczycy postawili postulat, żeby przyznać Polsce  zaledwie dwa powiaty: pszczyński i rybnicki. W tej sytuacji Polacy zdecydowali się rozpocząć kolejne powstanie.

• Wybuch i przebieg III  Powstania Śląskiego.

III Powstanie Śląskie  wybuchło  w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, pod osłoną strajku generalnego. Było  ono najlepiej przygotowane ze wszystkich powstań i otrzymało   pomoc od Państwa Polskiego. Na jego czele jako dyktator stanął Wojciech Korfanty, a dowództwo wojskowe sprawował najpierw płk. Maciej Mielżyński, a następnie płk Kazimierz Zenkteller. Wykorzystując element  zaskoczenia,  Polacy opanowali tereny  aż do linii Odry m.in. po krwawych  walkach zdobyli Kędzierzyn Koźle w dniu 9 maja.

Wojciech Korfanty zdając sobie sprawę, że strona polska nie ma możliwości prowadzenia długotrwałej wojny z  Niemcami zaproponował w tej sytuacji  zawieszenie broni na zasadzie „status quo”- terytorium kontrolowane przez powstańców miało trafić do Polski, a reszta pozostać przy Niemczech. O ile  jednak Francuzi zgodzili  się na takie rozwiązanie,  o  tyle odrzucili  je Brytyjczycy   i Włosi.

Niemcy,  po pierwszym momencie zaskoczenia zaczęli  dochodzić do siebie i podjęli kontrofensywę przeciwko powstańcom. W nocy z 20 na 21 maja uderzyli w rejonie Góry  Świętej Anny, którą zdobyli 26 maja, następnie w początkach czerwca  uderzyli  na  Kędzierzyn-Koźle. Co prawda udało im się odnieść w obydwu przypadkach sukces taktyczny, jednak nie udało im się przełamać polskiego frontu i przebić do okręgu  przemysłowego. Korfanty zdołał w  dniu  11  czerwca doprowadzić do  podpisania układu  o zakończeniu powstania, który  Niemcy ratyfikowali 25  czerwca,  a do 5 lipca zarówno Polacy jak i Niemcy wycofali swoje oddziały z  Górnego Śląska.

• Rezultaty powstania.

W dniu 20 października 1921 roku Rada Ambasadorów państw alianckich wydała decyzję w sprawie podziału  Górnego Śląska. Polsce przypadło 29% terytorium tego regionu z Katowicami, ale była to część najbardziej uprzemysłowiona ( 76% kopalń węgla i 50% hut żelaza) oraz najgęściej  zaludniona (46% całej ludności Śląska). Był to ogromny „zastrzyk gospodarczy” dla odrodzonej Polski-  dzięki  niemu, aż do wybuchu II  wojny światowej  mogła się znacznie szybciej  rozwijać gospodarczo, bez niego pozostałaby  przez całe  dwudziestolecie  międzywojenne w ogromnie większej mierze krajem  rolniczym, ubogim i zacofanym. Centralne uroczystości  przyłączenia Śląska do  Polski odbyły się 16.VII. 1922 roku  w Katowicach.