Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
1 marca 2023W środę 1 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, który upamiętnia obchodzoną w tym roku 72. rocznicę rozstrzelania przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W obchodach wezmą udział m.in. prezydent Andrzej Duda i premier Mateusz Morawiecki.
W południe na „Łączce” na Cmentarzu Powązkowskim odbędą się uroczystości upamiętniające Żołnierzy Wyklętych. Także w dawnej katowni UB, obecnie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie, od godz. 9 będzie można oddać hołd bohaterom podziemia niepodległościowego przy tablicy upamiętniającej IV Zarząd WiN, a także w celi ppłk. Łukasza Cieplińskiego w Pawilonie X. Wieczorem o godz. 19 zostanie odprawiona msza święta, a po niej, o 20 – godzinie egzekucji członków IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – uroczystości pod Ścianą Śmierci.
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych jest wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji. Został ustanowiony decyzją prezydenta Lecha Kaczyńskiego w lutym 2010 r. Decyzją Sejmu obchody Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych odbywają się od 2011 r.
W środę, 1 marca, prezydent Andrzej Duda złoży wizytę w Sierpcu (woj. mazowieckie). Przed godz. 16 złoży kwiaty pod pomnikiem gen. Emila Fieldorfa „Nila” (ul. Dworcowa 7), potem na placu przed Centrum Kultury i Sztuki w Sierpcu spotka się z mieszkańcami powiatu sierpeckiego. Planowane jest wystąpienie prezydenta.
Premier Mateusz Morawiecki o godz. 9 weźmie udział w obchodach Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych organizowanych w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL – byłym Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów przy ul. Rakowieckiej 37. Przewidziano wystąpienie prezesa Rady Ministrów, a także marszałek Sejmu Elżbiety Witek, która wcześniej złoży kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza.
Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński 1 marca o godz. 14 weźmie udział w złożeniu wieńców przy tablicy upamiętniającej ofiary Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na gmachu Ministerstwa Sprawiedliwości (ul. Koszykowa 4) oraz nieopodal kamienia upamiętniającego tragiczną śmierć Jana Rodowicza „Anody”. Podczas wydarzenia planowane jest wystąpienie prof. Glińskiego.
Wicepremier, minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak o godz. 8 w Ministerstwie Obrony Narodowej (al. Niepodległości 218) jak co roku w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych zainauguruje akcję honorowego krwiodawstwa „SpoKREWnieni służbą”, podziękuje również uczestnikom wojskowej misji medycznej do Turcji. Planowane jest wystąpienie szefa MON.
Kim byli żołnierze wyklęci?
Żołnierze Wyklęci byli żołnierzami polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR. Walcząc z siłami nowego agresora, musieli zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Z kolei osoby działające w antykomunistycznych organizacjach i oddziałach zbrojnych, które znalazły się w kartotekach aparatu bezpieczeństwa, określono mianem „wrogów ludu”. Mobilizacja i walka Żołnierzy Wyklętych była pierwszym odruchem samoobrony społeczeństwa polskiego przeciwko sowieckiej agresji i narzuconym siłą władzom komunistycznym, ale też przykładem najliczniejszej antykomunistycznej konspiracji zbrojnej w skali europejskiej, obejmującej teren całej Polski, w tym także utracone na rzecz Związku Sowieckiego Kresy Wschodnie II RP.
Uczestników ruchu partyzanckiego określa się też jako „żołnierzy drugiej konspiracji” lub „Żołnierzy Niezłomnych”. Sformułowanie „Żołnierze Wyklęci” powstało w 1993 roku – po raz pierwszy użyto go w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, zorganizowanej przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorem był Leszek Żebrowski.
Zobacz także: Rzeź wołyńska 1943 – ludobójstwo UPA na Polakach
Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na 120-180 tysięcy. Większość akcji oddziałów podziemia antykomunistycznego było wymierzonych w oddziały zbrojne UB, KBW czy MO. Podziemie niepodległościowe aktywnie działało też na Kresach Wschodnich, szczególnie na ziemi grodzieńskiej, nowogródzkiej i wileńskiej. Ostatnim członkiem ruchu oporu był Józef Franczak ps. „Lalek”, który zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku. Żołnierzy Wyklętych dotknęły ogromne prześladowania. W walkach podziemia z władzą zginęło około 9 tys. konspiratorów. Kolejnych kilka tysięcy zostało zamordowanych na podstawie wyroków komunistycznych sądów lub zmarło w więzieniach. Wciąż są to szacunki. Wysiłek zbrojny i martyrologia drugiej konspiracji nadal wymagają badań.
Fenomen powojennej konspiracji niepodległościowej polega m.in. na tym, że była ona – aż do powstania Solidarności – najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. Żołnierze Wyklęci dzięki swojej działalności przyczynili się do opóźnienia kolejnych etapów utrwalania systemu komunistycznego, pozostając dla wielu środowisk wzorem postawy obywatelskiej.
