Chlewiska w czasach Cesarstwa Rosyjskiego (1832-1915)

W 1832 roku, czyli rok po upadku powstania listopadowego, car Mikołaj I zniósł odrębną państwowość Królestwa Polskiego (Kongresówki). Odtąd stało się ono częścią cesarstwa rosyjskiego, chociaż nazwa i spore jego odrębności pozostały nadal. Podział administracyjny kraju pozostał niezmieniony.

Dopiero w 1837 roku w miejsce województw wprowadzono gubernie bez zmiany dotychczasowych granic. Nasze województwo sandomierskie stało się wtedy gubernią sandomierską, ale gubernator i urzędy gubernialne były w Radomiu. W 1844 roku połączono gubernie sandomierską i kielecką i utworzono z nich gubernię radomską. Gubernia radomska przetrwała, ze zmianami terytorialnymi, do końca rządów rosyjskich, to jest do 1915 roku. Przez cały ten czas nasze okolice należały do niej.

            W 1842 roku dotychczasowe obwody zmieniono na powiaty, a dotychczasowe powiaty na okręgi. Znaczenie administracyjne otrzymały powiaty, a okręgi służyły tylko dla celów sądowych. Okolice Chlewisk należały wtedy do powiatu opoczyńskiego i do okręgu szydłowieckiego. W 1866 roku zostały zniesione okręgi, a gubernie zostały podzielone na mniejsze powiaty. Na czele powiatu stanął naczelnik. Chlewiska wraz z okolicą znalazły się wtedy w powiecie koneckim i ten stan przetrwał do XX wieku. Prawdopodobnie Broniów i Krawara przeszły wtedy do gminy Orońsko w powiecie radomskim.

            Dotychczasowe jednowioskowe gminy, złożone co najmniej z 10 dymów, istniały do roku 1859. Od tego roku gmina musiała liczyć co najmniej 50 dymów. W naszych okolicach tę liczbę dymów przekraczały tylko Chlewiska, Rzuców, Broniów razem z Krawarą i być może Skłoby albo Pawłów. Powstały więc gminy jedno i kilkuwioskowe. W 1864 roku małe gminy połączono w większe i dano im spore uprawnienia administracyjne. Odtąd gminą kierował wójt i ławnicy. W poszczególnych wsiach wójta reprezentowali sołtysi. Gmina Chlewiska w chwili włączenia jej do powiatu  koneckiego w roku 1866 była największą pod względem liczby ludności gminą w tym powiecie. Liczyła wtedy 5834 osoby.

            Do końca rządów rosyjskich na naszych ziemiach (rok 1915) przedstawiony tu podział administracyjny nie uległ zmianom. Jedynie podczas powstania styczniowego Rząd Tymczasowy postanowił przywrócić podział Królestwa Polskiego na województwa z granicami sprzed 1845 roku. Okolice Chlewisk znowu miały znaleźć się w województwie sandomierskim, jednak władza rządu powstańczego nie miała tyle siły, aby nadać realne znaczenie swoim decyzjom.

Ks. Waldemar Gałązka